-Манай аймаг энэ онд “Атрын-IV”  аяныг зарлана-

Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга Ш.Оргилыг “Ярилцах танхим” буландаа урьж ярилцлаа.

-Сэлэнгэ аймаг энэ онд “Атрын-IV”  аяныг эхлүүлнэ гэсэн мэдээлэл байна. Бэлтгэл ажлаа хэрхэн хангасан бэ?

-Манай аймаг энэ онд “Атрын-IV” аяныг зарлана. Өн­гөр­сөн онд  бид Атар га­зар эзэмшсэний 60 жилийн ойн баярыг өргөн дэлгэр тэм­дэг­лэж өнгөрүүллээ. Тий­мээс энэ онд “Атрын-IV” аяныг эхлүүлнэ. Засгийн газ­раас тариалангийн салбарт нэ­лээд анхаарч байгаагийн нэг ажил. Аяны хү­рээнд техник, технологи, то­ног төхөөрөмжийн шинэч­лэл хийж, хөрөнгө мөнгө гаргаж, ажиллах байх. Шинжлэх ухааны үн­дэслэл­тэй Атар газар эзэмшээд 60 жил болсон. Цаашид 60 жилийн хугацаанд бий бол­го­сон туршлага, алдаа оноо­гоо дэнслээд явна. Өнгөр­сөн хугацаанд гаргасан алдаа­наасаа улбаалж, “Атрын-IV” аян эхэлнэ. Үүнийг Зас­гийн газ­раас зарлаж, албан ёсоор эхлүүлэх байх.

-Танай аймгийг тариа­лангийн бүс нутаг гэдгийг албан ёсоор Засгийн газраас зарласан шүү дээ?

-Тийм ээ. Сэлэнгэ аймгийн 16 сум газар тариалангийн бүс нутагт орсон. Манай аймгийг газар тариалангийн бүс нутагт хамааруулахад айм­гийн удирдлагуудаас гадна УИХ-д сонгогдсон гишүүд нэлээд анхаарч ажилласан.

-Хүнсний ногоог дотоо­доо­соо зуун хувь хангах талаар төрийн бодлого хэрэг­жээд явж байгаа. Харин аймгийн удирдлага болон иргэд, аж ахуйн нэгжүүд үйл ажиллагаандаа ямар бодлого барьж байна вэ. Тариалалтыг нэмэгдүүлэх талаар хэрхэн ажиллаж байна вэ?

-Жижиг, дунд үйлдвэр­лэлийг нэмэгдүүлэх гэхээс илүүтэй өрхийн аж ахуй ногоо тариалалтыг  хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ гэдэгт манай удирдлагын баг анхаарч ажиллаж байгаа. Тухайлбал, 1-2 га-д тариалалт эрхэлдэг байсан ногоочид ямар ч ашиггүй болоод ирэхээр газраа зардаг. Ингээд нөгөө бүртгэлтэй байсан 6000 гаруй тариалан эрхлэгч 3000 болж буурсан байгаа. Өөрөөр хэлбэл, өрхийн тариалалт 50 хувиар буурсан гэсэн үг. Тиймээс тариалангийн салбарт өрх бүрийг зоорьтой болгоход анхаарч ажиллаж байна. Үүнд “Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд” гэдэг шиг төрийн бодлогын дэмжлэг хэрэгтэй байгаа юм.

-Өрх бүр зоорьтой болох боломж нь хомс шүү дээ. Үүнийг хэрэгжүүлэхэд   ямар бодлого барьж ажиллах вэ?

-Нэн тэргүүнд төрөөс тодорхой зөвшөөрлөө аваад хууль ёсоор ажиллаж байгаа уул уурхайн компаниудыг дайчлан оруулах хэрэгтэй.  Төрөөс тэднийг  нийгмийн хариуцлагын хүрээнд гэрээг нь хийлгээд, техникийн хүчин чадлыг нь ашиглан зоорийн нүхийг ухуулах юм. Харин гоожинг аймгаас сумуудад хуваарилж өгнө.  Ингээд барьсан зоорины насжилт 10-15 жил байна. Энэ талаар иргэд,  аж ахуйн нэгж, аймгийн удирдлагууд нэгдээд, нийлээд явбал бидний ашиг орлого нэмэгдэнэ.

-Агуулах, савтай болчих­лоо. Бүтээгдэхүүний хад­га­лалт нэмэгдлээ. Харин хэ­рэглэгчийн гар очиж бай­гаа эцсийн бүтээг­дэ­хүүнд ямар дэвшил гарах вэ?

-Сав, баглаа, боодолд бага­­гүй анхаарна. Манай Сэлэнгэд хамгийн сайхан зүйл нь гэрийн аргаар дарсан өргөст хэмх шүү дээ. Үүнийг худалдаанд гаргахаар шаардлага хангаагүй байдаг. Тиймээс “Урбанек” болон “Багро”-гийн савлагаатай худалдаанд гарч байна. Бид өөрсдөө мэддэг учраас худалдан авдаг шүү дээ. Цаашид сав савлагааны талаар зайлшгүй анхаарах ёстой. Хэзээ ч орхигдуулж болохгүй асуудлын нэг нь.

-Өнгөрсөн хугацаанд өр­хийн үйлдвэрлэгчийн тоо 50 хувиар буурсан шалт­гаан юу вэ. Мэдээж тариа­лалт нь ашиггүй байхыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ төрөөс тариалангийн салбарт багагүй анхаардаг шүү дээ?

-Тариаланчид арилжааны банкнаас зээл авдаг. Тариа­лалт эхлээд намар бо­лоод ургацаа хураадаг. Бага тал­байгаас жаахан ашиг хүртдэг. Намрын ургац хураалттай зэрэгцээд, цэцэр­лэг, сургууль, оюут­нуудын хичээл эхэлдэг. Сургалтын төлбөр, идэш ууш, байрны мөнгө зэрэгцдэг. Тиймээс тариаланчид нэг нэгнээсээ өрсөөд 50, 100 төгрөгийн хямдралтай зардаг. Энэ байдал нь цааш үргэлж­лээд ченжүүдийн гарт очдог. Цаашид ийм зүйлийг байхгүй болгохын тулд ажиллана.  Иймд “Зоорь” хөтөлбөрийг хэ­рэг­жүүлж, анхаарч ажил­лана.

-Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангаас иргэд зээл авах боломж нь хэр байдаг вэ. Улсаас жил бүр багагүй мөнгө төсөвлөдөг, зээлийн хүү ч багатай шүү дээ?

-Аж ахуйн нэгж иргэдэд тавьдаг шаардлага нь өндөр байдаг. Барьцаа хөрөнгө  болон зээлгүй байхыг шаарддаг юм билээ. Өнөө цагт зээлгүй нэг ч иргэн байхгүй. Сангаас зээл авах боломж нь хомс учраас иргэд, аж ахуйн нэгжийг бодлогоор дэмжих ёстой. Тэгэхээр төр,  иргэнийг холбосон нэгдсэн зуучлалын бодлого хэрэгтэй. Бидний зүгээс “Зоорь” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээс гадна сав баглаа боодлын талаар анхаарч ажиллана. Өөрөөр хэлбэл, төмсийг шуудай, шуудайгаар нь зарахаас аль болох татгалзана. Хамгийн чухал нь төмсөө угааж, хатаагаад  цаасан савлагаанд хийж,  сүлжээ дэлгүүрээр дамжуулан хэрэглэгчдэд хүргэдэг болно.

-Танай аймаг тариалан­гийн бүсээс гадна уул уур­хайн ашиглалтын лиценз багагүй бий. Өнгөрсөн хугацаанд “Ноён” уулыг тойр­сон маргаан нэлээд өрнө­лөө. Уул уурхайн сал­барт анхаарал хэр хандуулж байгаа вэ?

-Уул уурхай лицензтэй хол­боотой асуудлыг аймгийн удирдлагууд холбогдох бай­гууллагууд нь хяналт тавьж, шүүж байна. Шаардлага бүхий мэдээллийг салбар яамд болон Засгийн газарт хүргүүлж байгаа. Уул уурхайн салбарт лицензтэй хүн бүр ажиллана гэсэн ойлголт байхгүй. Харин зөвшөөрөлтэй газруудыг хууль дүрмийн дагуу ажиллахыг шаардаж байна. Энэ талаар нэлээд анхаарч байна. Иргэд уул уурхайн салбар болон хууль бус лицензтэй аж ахуйн нэгжтэй тэмцэхгүй байгаа юм шиг ойлголттой байна. Энэ асуудлыг хамаагүй олон нийтэд зарлаж болохгүй. Хулгай хийж байгаа хүнийг барих тухайгаа хэлчихээд, хуулийн байгууллагууд очдоггүй биз дээ. Үүнийг олон нийт ойлгоосой гэж бодож байна. Гэнэтийн шалгалтын дүнг танилцуулах ч шаардлага байхгүй. Шууд холбогдох газрууд руу явуулдаг. Дараа нь лиценз цуцлах эсэхийг холбогдох байгууллагууд нь шийднэ. Засгийн газраас ч энэ талаар авах арга хэмжээний тухай хатуу шаардлага тавьж байгаа.

-Өрсөлдөх чадвараар танай аймаг аравдугаар байрт оржээ. Дээгүүр байр эзлэхэд юу нөлөөлсөн бэ?

-Сэлэнгэ аймгийн  бүх салбарт чамлахааргүй  хөрөнгө оруулалт  орж байна. Аймаг нутгийн удирдлагууд хийж байгаа зүйл ч  их бий. Сэлэнгэ аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд тойрогтоо багагүй төсөв мөнгө хуваарилуулж байгаа. Манай аймагт сүүлийн хэдэн жил бүтээн байгуулалт их хийсэн.  

-Таны талаар үе, үе дуу­лиан, шуугиан тарьсан мэдээ­лэл их гарах юм. Ту­хайл­бал, авлигын асууд­лаар АТГ-аас барив­чилж, ШШГЕГ-ын харьяа 461 дүгээр ангид хорьжээ. Эсвэл “Дэрэвгэр жирэвгэ­рүү”-г хууль бусаар най­маал­сан байна гэсэн мэдээ­лэл гарсан шүү дээ. Энэ бүхэнд тайлбар өгөхгүй юу?

-Энэ бол цэвэр улстөржилт шүү дээ. Хэрвээ үнэн бол баримт байх ёстой биз дээ. Намайг хорьсон гэсэн мэдээлэл гарахаар нь “Аргаа бараад ажлын өрөөндөө байгаа” зургаа тавьж байх жишээтэй. Мөн “Дэрэвгэр жирэвгэрүү” гэж ямар ургамал байдгийг би мэдэхгүй, харж ч байгаагүй.

-2020 оны УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших юм уу?

-Улстөржүүлж элдэв янзын хэрэгт холбогдсон мэтээр худал мэдээлэл тараах юм. Энэ бүхэн тодорхой  эзэнтэй байх. УИХ-д дэвших, дэвшихгүйг би шийдэхгүй. Намаас ямар нэгэн шийдвэр гараагүй байна.