Сангийн дэд сайд Х.Булгантуяатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-2018 оны эдийн засгийн чуулган “Хүчээ нэгтгэе” уриан дор зохион байгуулагдаж байна. Энэ удаагийн чуулганаас ямар үр дүн хүлээж байна вэ?
-Эдийн засаг болон төсвийн орлого сайжирч, хөрөнгө оруулагчид нэмэгдэж байна. Мөн өмнөх оныг бодвол төсвийн зарлагыг нэмэхгүй, сахилга батыг сайн барьж байгаа. Хэцүү байсан ч ОУВС-гийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, олон улсад Монгол Улсын нэр хүнд сайжирч байгаа эерэг мэдээлэл байна. Гадаадад Монгол Улсыг сонирхох сонирхол нэмэгдсэн байна. Үүнийг дагаад гадны хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байгаа юм. Энэ цаг үед ямар хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх юм бэ. Ямар бодлого явуулах юм бэ гэдгийг гаднынхан их сонирхож байна. Энэхүү чуулганы гол зорилго нь дараагийн дөрвөн жилд барих гол, гол бодлогуудаа олон нийтэд танилцуулж, хөрөнгө оруулагч нарт мэдээлэл өгөх юм. Мөн аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг бэлтгэх зорилгын дор зохион байгуулагддаг.
-Гадны хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх хандлага байна гэлээ. Аль салбарт илүү хөрөнгө оруулах сонирхолтой байна вэ?
-Гадныхан дэд бүтцийг их сонирхдог. Манайх өргөн уудам нутагтай ч дэд бүтцийн хөгжил сул байдаг. Тэр дундаа уул уурхайн салбарт өрсөлдөх чадвараа сайжруулахын тулд дэд бүтэц рүү хөрөнгө оруулалт хийх зайлшгүй шаардлагатай. Мөн ногоон хөгжлийн салбарыг маш их сонирхож байна. Энэ салбарын хувьд манай улсын хүлээж байгаа үүрэг гэж бий. Ногоон хөгжилд хөрөнгө оруулах байгууллага их байна. Түүнчлэн хүнс хөдөө аж ахуйн салбарыг их сонирхож байна. Гол хэрэглэгч нь БНХАУ байна. Тиймээс боловсруулалт сайн хийх юм бол хэрэглэгч нь байгаа гэсэн үг. Тэгэхээр төрийн бодлого тогтвортой байхад гадны хөрөнгө оруулалт улам нэмэгдэнэ. Манай улсад түүхий эд нь, боловсон хүчин нь байна.
-Хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүллээ, нэмэгдүүлнэ гэж их ярьдаг. Гэтэл төрийн тогтворгүй бодлого, залгамж халаа байдаггүйгээс гаднын хөрөнгө оруулагчдыг үргээдэг. Тэднийг хамгаалах хууль эрх зүйн орчин байдаггүй. Ийм нөхцөлд хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх шаардлага байна уу?
-Энэ бол хамгийн том асуудал. Тэр дундаа Элчин сайд нартай ч уулзаж байхад бизнес эрхлээд явж байгаа гадны иргэдийг шууд ялладаг. Энэ нь дараа, дараагийн хөрөнгө оруулалт орж ирэхэд муугаар нөлөөлдөг гэдэг зүйлийг хөндөж байсан. Тиймээс эхлээд шүүх, цагдаад очихоос нь өмнө асуудлыг авч хэлэлцдэг байгууллага байх ёстой. Тиймээс Ерөнхий сайдын дэргэд Хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөлийг байгуулсан. Үндэсний хөгжлийн газар, төр хувийн хэвшлийн түншлэл зөвшилцлийн хороог байгуулаад байна. Хөрөнгө оруулагчдыг нэмэгдүүлэхийн тулд ямар бодлого явуулах вэ гэдгийг зөвлөлөөр ярина. Шаардлагатай гэвэл хууль эрх зүйн орчинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах юм. Хувийн хэвшилд хурцдаад байгаа асуудалд өөрийнхөө байр суурийг илэрхийлдэг, тавьдаг боломжийг олгоно. Энэ мэт гадны хөрөнгө оруулагчдыг дэмжсэн бодлого, үйл ажиллагааг төрөөс хэрэгжүүлж эхэлсэн.
-Эдийн засгийн чуулганаас хүн бүр үр дүн хүлээдэг. Харамсалтай нь цаасан дээр тунхаглал болон үлддэг?
-Хамгийн чухал нь төр болон хувийн хэвшил мэдээлэл сонсоод, танилцуулдаг. Түүнээс гадна төр үүрэг авч байх ёстой. Нэн тэргүүнд төрийн бодлого тогтвортой байх. Аливаа асуудлыг улстөржүүлмээргүй байна. Төсвийн сахилга батыг сайжруулмаар байна. Мөн санхүүгийн салбарыг илүүтэй чадваржуулмаар байна. Хувийн хэвшил өнөөдөр зээл аваад үйл ажиллагаа явуулъя гэхээр хүү өндөр байна. Хөрөнгийн биржид гарах боломж нь байдаг ч алхам нь тодорхойгүй гэх мэт хэдхэн асуудлыг жил бүр тойрч ярьдаг. Энэ асуудлыг 10 жилийн ч дараа яриад сууж байгаа нь харамсалтай. Хувийн хэвшлийнхэн мөнгөө төлөөд орж ирж байгаа. Биднээс бас давхар төр үүрэг даалгавар авч байгаа. Тиймээс үүнийг ажил хэрэг болгох итгэл үнэмшил байх ёстой. Тэгэхээр дараа, дараагийн эдийн засгийн чуулганаар гарсан үр дүнгээ тайлагнаж байх ёстой юм байна. Ийм санал хүсэлт ч заалнаас гарч байна. Миний хувьд дэмжиж байгаа. Ингэж байж үр дүнгээ харах, дүгнэх боломжтой.
-Танаас манай улсын эдийн засгийн нөхцөл байдал ямар байгаа юм бэ гэдгийг асуумаар байна. Монгол Улсын хувьд 2018 оны дунд үеэс 2019 онд эдийн засаг ямар байх вэ. Ингэж асууж байгаагийн шалтгаан нь эдийн засгийн нөхцөл байдлыг улстөржүүлээд, хөөсрүүлээд яг бодит мэдээлэл иргэдэд очиж чадахгүй байгаа учраас асууж байгаа юм?
-Эдийн засгийг хүртээмжтэй байна уу гэдгийг харах хэдхэн тоо байдаг. Нэн тэргүүнд эдийн засгийн өсөлт. Монгол Улсын хувьд сайн гарч байгаа. 2017 оны 5.1 хувийн өсөлттэй гарсан бол 2018 оны эхний улирлын байдлаар 6.1 хувьтай байна. 2016 онд 1.2 хувьтай харьцуулах юм бол маш сайн үзүүлэлт. Мөн ОУВС-гийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ гэдэг нь богино хугацаанд эдийн засаг тааруухан гарах үзүүлэлт байдаг. Яагаад гэвэл төсвийн бодлогыг чангалдаг. Тиймээс худалдан авалт, эргэлт удаашрах магадлалтай. Тэгэхээр манай улсын хувьд маш сайн гарч байна гэдэг сайшаалтай. Эдийн засгийн өсөлт нь ард түмний амьдралд хүрч байна уу, үгүй юу гэдгийг ажилгүйдэл, ядуурлын төвшингөөр харуулдаг. Ядуурлын төвшинг хоёр жилд нэг удаа тодорхойлдог. 2014-2016 оны хооронд судалгаа явуулахад гурван хүний нэг нь ядуу амьдарч байна гэсэн дүн гарсан. Ер нь ард иргэдийн 60, 70 хувь нь дунджаас доогуур орлоготой байна гэсэн тоо судалгаа бий. Ажилгүйдлийн төвшин буурсан байна. Эдийн засгийн өсөлт байгаа нь ажлын байрыг нэмэгдүүлж байна гэсэн үг. Энэ онд ажилгүйдлийг 8.8 хувьтай байхаар төсөөлж байгаа. Ядуурлын төвшингийн тооцоо судалгаа энэ оны сүүлээр гарч ирнэ. Энэ үеэр үр дүн нь бодитой харагдах байх. Ер нь эдийн засаг өсөөгүй байхад ядуурал, ажилгүйдэл буурна гэж байхгүй. Эдийн засгийн өсөлт сайжрахад тодорхой хэмжээгээр ажлын байр бий болж, ядуурал буурна. Энэ нь хэр хурдтай байхыг баялгийн хуваарилалт харуулдаг. Хэрвээ энэ нь удаан байвал Монгол Улсад баялгийн хуваарилалт тэгш бус байна гэдгийг харуулдаг. Харамсалтай нь Монгол Улсад баялгийн тэгш бус хуваарилалт байгаа. Үр дүн нь хамгийн доод хэсэгт эдийн засгийн өсөлт очиж нөлөөлөх нь бага байдаг. Эдийн засгийн 17.6 өсөлттэй байхад ядуурлын тоо буураагүй, ажилгүйдэл байсаар байна. Өнөөдөр ч гэсэн эдийн засаг тодорхой хэмжээгээр нэмэгдэхэд ядуурал, ажилгүйдэл байсаар байгаа юм.