Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн асуудлаар Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний газрын Нийгмийн халамжийн асуудал хариуцсан дэд дарга Т.Бадрахбаяраас тодрууллаа.

-Төрөлхийн хэлгүй, сонс­голгүй, хараагүй гэх мэт хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд улсад нэг жил ч ажиллаагүй бол тэтгэвэр тогтоох боломжтой юу? 

-Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авах эрх нь үүсээгүй л бол манайхаас авна. ХХҮЕГ-аас тухайн ир­гэнд нийгмийн халамжийн тэт­гэвэр, тэтгэмж олгохдоо эхлээд нийгмийн даатгалын бай­гуул­лагаас авах эрх нь үүссэн үү, үгүй юу гэдгийг тул­гадаг. Өөрөөр хэлбэл, нэг­дүгээрт, хоёр сангаас авахыг хяз­гаарлаж байгаа юм. Хоёр­дугаарт, хэрвээ тухайн хүн даатгалын сангаас авах боломжтой эрх нь үүссэн байвал тухайн хү­ний тэтгэвэр, тэтгэмж арай өн­дөр тогтоогдоно. Учир нь НДС-д тухайн ир­гэн то­дор­хой хэмжээгээр шимт­гэл төлсөн гэсэн үг. Хөдөл­мө­рийн чадвартай хүмүүс ч мөн ял­гаа­гүй ХХҮЕГ-аас нийг­мийн халамжийн үйлчилгээг үзүүл­­дэг зорилтот бүлгийн нэг нь яах аргагүй хөгжлийн бэрх­­шээл­­тэй иргэд байдаг. Нийгмийн халамжийн үйлчил­гээ нь амьдралын мөчлөгийн  үед аливаа нэг эрсдэлд ороод түвшин тааруу байгаа үед тө­рөөс халамж үзүүлж, наад захын хэрэг­цээг нь хангахад зориулж явуулж буй үйл­чил­гээг хэлдэг. Тиймээс тодор­хой өвчин, эрүүл мэн­дийн  шалтгаанаар хөгж­лийн бэрхшээлтэй бол­сон ир­гэ­дэд нийгмийн ха­лам­жийн үйл­чил­гээ зайлш­гүй хэрэгтэй. Хөгж­лийн бэрх­шээлийг  хэрхэн тодор­­хой­­лох вэ гэдгээс эхлээд дагаж мөрдөх хууль жур­мын үнд­сэн тодорхойлолт бий. Сонс­гол болон харааны  бэрх­шээл­тэй, тулгуур эрхтний бэрх­­шээл­тэй мөн хавсарсан гэх мэт­чилэн хэлбэрээр тог­тооно.

-Ажил эрхэлж байсан бол НДЕГ-аас тэтгэвэр, тэтгэмж авна гэж ойлгож болох уу?

-Төрөлхийн болон олд­мол хэлбэрээр хөгж­лийн бэрх­шээлийг нь тодор­хой­лоод,  нийгмийн хамгаалал,  халамж,  тэтгэвэр, тэтгэмж авах эсэх асуудлыг ярина. Эхлээд тодорхой хэмжээнд нийгмийн даатгал төлөөд, хөдөлмөр эрхэлж байсан хүн НДЕГ-аас хөдөлмөрийн чадвараа алдсаны тэтгэмж авах эрх нь үүсвэл тэндээсээ авна. Харин НДЕГ-аас авах эрх үүсэхгүй бол манайд ханддаг. Баримталдаг хууль,  үйл ажиллагааны хувьд ч хоёр тусдаа байгууллага. Хэрвээ нийгмийн даатгалын сангаас хөдөлмөрийн чадвараа ал­дал­тын хувь хэмжээгээр тэт­гэмж авахаар бол тэр нь ту­хайн хүний нийгмийн даат­гал төлсөн шимтгэлийн дүн, ажил­ласан жилээс шалт­гаа­лаад өөр, өөр байна. Гэхдээ сангаас авдаг хэм­жээ­нээс ма­най ХХҮЕГ-ын олгодог мөн­гөн дүн харьцангуй бага байдаг. 

-Хэрхэн тогтоодог вэ?

-НДЕГ-ын Эмнэлэг хөдөл­мө­рийн магадлах комисс гэж байдаг. Комисст нарийн мэр­гэж­лийн эмч нарын бүрэл­дэхүүн орохоос гадна, нийгмийн даатгал,  халамжийн мэргэжилтнүүд багтдаг. Уг комиссоор эхлээд тухайн хүний хөгжлийн бэрхшээл үүсгээд буй өвчний онош, нарийн мэргэжлийн эмч нарын үзлэг,  нөхцөл байдлыг харгалзаад хурлаар шийдвэрлэнэ. Манай иргэд хөдөлмөрийн чадвар алдалдалтыг тогтоодог групп хурал гэдгээр нь сайн мэд­нэ.  Нийслэл болон хөдөө орон нутагт 2018 оноос хойш хөгж­лийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сал­бар комисс ажилладаг болсон. Энэ комисс мөн л хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн асууд­лыг шийдвэрлэдэг юм.

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд чиглэсэн  тэтгэвэр, тэтгэмж олгох хэчнээн төр­лийн үйлчилгээ байдаг вэ?

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд нийгмийн халам­жийн чиглэлээр өгдөг  тэт­гэ­вэр, тэтгэмжийн олон тө­рөл бий. Нэгдүгээрт, хөгж­лийн бэрхшээлтэй иргэний тэт­гэвэр, тэтгэмж, болон нэмэлт үйлчилгээг давхар авдаг тусгай хэрэгсэл, протез, асаргааны тэт­гэмж, шаардлагатай тохиол­­­долд түлээ нүүрсний хөн­­гө­лөлт олгох,  зарим жилд  ам­­ралт сувилалд хөнгөлөлттэй үнээр амрах гэх мэт тэдэнд чиг­­­лэ­­сэн 6-8 төрлийн гол үйл­чил­­гээг  давхардуулан болон дан­­­гаар нь авах боломж бий. Ийм л зохицуулалтаар явж байна.

-Мөнгөн дүнг хэрхэн тогтоосон бэ?

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй ир­гэ­дийн  тэтгэвэр, тэтгэмж 175 мянган төгрөгөөр тог­тоогд­сон. Өмнө нь 126 мянган төг­рөг байсныг 2016 оноос шат дараатай нэмсэн юм. Үүнийг тухайн жилүүдэд инфляцын түвшин өссөн, амьжир­гаа­ны өртөг өндөр болох, хөдөл­мөрийн хөлсний доод хэмжээг  Засгийн газраас шинэчлэн тогтоосон зэрэг шалтгаанаар тэтгэмжийн хэмжээг үе шаттайгаар нэмж байгаа.

-Ирэх 2020 оны нэг­дүгээр сараас хөдөлмөрийн хөлс­ний доод хэмжээ 420 мянган төгрөг болж шинэч­лэг­дэнэ.  Хөдөл­мөрийн хөлс­­­ний доод хэмжээ нэмэг­дэхэд хөгжлийн бэрх­шээл­тэй иргэдийн  тэт­гэмжийг  давхар нэмэх үү?

-Ер нь бол бодлогын хэм­жээнд нэмэгдэнэ. Гэхдээ хэд бо­лохыг мэдэхгүй шүү дээ. Бод­логын асуудлыг салбар яам шийднэ. 

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, эцэг эх,  ах дүүгээ асран хамгаалж буй хү­мүүст тэтгэмж олгогдог. Ас­ран хамгаалагчийн тэтгэмж нэмэгдсэн үү. Бага хэм­жээ­тэй гэж иргэд ярьдаг?

-Байнгын асаргаа шаард­лагатай хүнийг харж  буй хүнд асаргааны тэтгэмж гэж өгдөг. Өдөр тутмынхаа хэрэгцээг хангах боломжгүй,  өөрөө босоод  явж чадахгүй, хоол, цай­гаа идэх чадваргүй, хэвтэж, суухдаа заавал хүний тусламж авдаг хүнд нарийн мэргэжлийн  эмч нарын дүгнэлтээр асар­гаа­ны тэтгэмж олгоно. Энэ нь сард 74 мянган төгрөг байдаг. Харин хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдээ асарч байгаа эцэг эхчүүдэд 2019 оноос тэтгэмжийн хэмжээг 1.5 дахин нэмэгдүүлж 74 мянган төгрөг болгосон.