Зам тээврийн осол буурахгүй байгааг цагдаагийн байгууллагаас мэдээлдэг. Энэ нь мэргэжлийн байгууллагын хяналт, шалгалт дутмаг байгаагаас үүдэлтэй гэх шүүмжлэл их байдаг. Тиймээс зорчигч тээврийн хяналтын талаар МХЕГ-ын Автотээврийн хяналтын улсын ахлах байцаагч Х.Саранцэцэгээс тодрууллаа.
-Зорчигч тээврийн хэрэгслүүдэд ямар стандарт шаардлага тавьдаг юм бэ. Хяналтыг хэрхэн зохион байгуулдаг юм бол?
-Зорчигч тээврийн үйлчилгээний байгууллагуудад тавьдаг гол шаардлага бол материаллаг баазтай байх явдал юм. Материаллаг бааз гэдэгт дулаан зогсоол, ил зогсоол, засварын байр, угаалгын цэг зэрэг объектууд орно. Энэ нь такси болон жуулчны тээвэрлэлтээс бусад зорчигч тээврийн байгууллагын өөрийн өмч байх ёстой. Хот хооронд үйлчилгээ үзүүлж байгаа тээврийн хэрэгслүүдийн 70 гаруй хувь нь энэ шаардлагыг хангадаггүй. Улсын хэмжээнд 253 аж ахуйн нэгжийн 4205 тээврийн хэрэгсэл зорчигч тээврийн үйлчилгээ үзүүлж байна. 2018 оны байдлаар 25734 зөрчлийг илрүүлсэн байдаг. Үүний 17 мянга гаруй зөрчлийг газар дээр нь арилгуулсан. Өнгөрсөн жил зорчигч тээврийн зөрчлөөс үүдэн 148 осол гарснаас дөрвөн иргэн амь насаа алдсан байдаг. Зөрчлүүдээс үзэхэд, авто тээврийн техникийн үзлэг, хяналтад тогтсон хугацаанд оролцоогүй, техникийн бүрэн бүтэн байдлыг хангаж ажиллаагүй, жолоочийн ажил, амралтын дэглэм мөрдөөгүй зэрэг зөрчлүүд ихэвчлэн байдаг.
-Зам тээврийн осол маш их гардаг шүү дээ. Та сая бүтэн жилийн хугацаанд 148 осол гарснаас дөрвөн хүн нас барсан гэлээ. Энэ тоо бодит байдалтай харьцуулахад, бага юм шиг санагдлаа?
-2018 онд гарсан 148 зөрчил бол зөвхөн зорчигч тээврийн үйлчилгээнд гарсан тоо баримт. Зорчигч тээврийн үйлчилгээ эрхлэгч аж ахуйн нэгж байгууллага тээвэрлэлтийн гэрээ байгуулдаг. Тухайлбал, хот хоорондын тээвэр хийдэг аж ахуйн нэгжүүд Автотээврийн үндэсний төвтэй гэрээ байгуулна. Харин Улаанбаатар хот доторх тээврийн үйлчилгээний байгууллагууд Нийслэлийн тээврийн үйлчилгээний газартай гэрээ байгуулдаг. 148 осол гэдэг нь энэ хоёр байгууллагын нэгдсэн системд бүртгэгдсэн тоо баримт. Зам тээврийн ослыг нийтэд нь авч үзвэл мэдээж маш их тоо гарна. Бид хувийн болон жуулчны тээвэрлэлтэд тэр бүр хяналт тавьдаггүй. Зөвхөн гэрээ байгуулсан тээвэрлэгч аж ахуйн нэгж байгууллагуудад л хяналт шалгалт хийдэг.
-Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас зөвхөн гэрээ хийсэн аж ахуйн нэгжүүдэд хяналт тавьдаг гэвэл хот хооронд хувиараа тээвэр хийгээд байгаа хүмүүст хэн хяналт тавих ёстой юм бэ. Зам тээврийн ослын ихэнх нь орон нутгийн замд эдгээр хувийн тээврийн хэрэгслүүд гаргадаг гэдэг шүү дээ?
-Зорчигч тээврийн үйлчилгээг заавал гэрээ хийсний үндсэнд явуулах ёстой. Гэрээ хийлгүйгээр хувиараа хүн тээвэрлээд байгаа нь хууль бус тээвэрлэлт гэсэн үг. Үүнд манай автотээврийн хэрэгслийн улсын байцаагч нар хяналт тавьдаг. Гэхдээ хяналт тавиад энэ зөрчил арилдаггүй.
-Хяналт муу байгаа учраас л хулгайгаар хүн тээвэрлээд байгаа юм шиг санагддаг. Хэрвээ зөвшөөрөлгүй тээвэр хийж байгаад баригдсан тохиолдолд ямар арга хэмжээ авдаг юм бэ?
-Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу л арга хэмжээ авна. Бид хуульд заасан хугацааны дагуу хяналт шалгалтаа хийгээд явдаг. Нэг бүрчлэн шалгаад байна гэдэг хүндрэлтэй шүү дээ.
-Зөрчил арилгах хугацаатай шаардлага хүргүүлдэг гэсэн. Заасан хугацаанд зөрчлөө арилгасан эсэхэд хэрхэн хяналт тавьдаг вэ. Хэрэв заасан хугацаанд зөрчлөө арилгаагүй бол яах вэ?
-Шаардлага хүргүүлсэн байгууллагад эргээд гүйцэтгэлийн шалгалтыг хийдэг. Заасан хугацаанд зөрчлөө арилгасан бол шалгалтын дүнгийн тухай дүгнэлт гаргаад өгчихнө. Арилгаагүй тохиолдолд зөрчлийн тухай хуулийн дагуу тухайн аж ахуйн нэгж байгууллагад 500 нэгжтэй тэнцэх торгуулийг тавина.
-Тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгж болон хувь хүмүүст хийдэг хяналт шалгалтын давтамж нь хэр ойр байдаг юм бол?
-Хоёр жилд нэг удаа шалгалт хийдэг. Гэхдээ заавал хоёр жилд нэг удаа хийнэ гэж хуульд заагаагүй. Бага эрсдэлтэй аж ахуйн нэгжүүдэд итгэл хүлээлгээд шалгалт хийхгүй ч байж болно.
-Хувь хүмүүсийг хэрхэн шалгах вэ?
-Иргэд өөрсдийнхөө аюулгүй байдлын төлөө ухамсартай хандах нь чухал. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага шалгалт хийнэ гээд орон нутгийн замд зогсоод байна гэж байхгүй шүү дээ. Стандартын шаардлага хангасан албан ёсны тээврийн хэрэгслүүд үйл ажиллагаа явуулж байхад өөрийгөө эрсдэлд оруулж, хувийн зөвшөөрөлгүй унаагаар явахгүй байх нь чухал.
-Микро автобусуудыг нийтийн үйлчилгээнд явахыг хориглосон. Гэсэн ч өнөөдрийг хүртэл нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явсаар л байгаа шүү дээ?
-12-оос дээш насжилттай тээврийн хэрэгслийг зорчигч тээврийн үйлчилгээнд явуулахыг хориглодог. Харин такси үйлчилгээнд 10 жил гэж заасан байдаг. Зөвшөөрсөн хугацаа нь дуусгавар болох үед бүртгэлийн сангаас хасдаг. Гэтэл үргэлжлүүлэн, хууль бусаар тээвэр хийсээр л байдаг. Авто тээврийн улсын байцаагчид тэмцээд дийлэхгүй байна шүү дээ. Тиймээс зорчигчид өөрсдөө ухамсартай хандаж, сонголтоо хийх нь чухал юм.