Хэрэг хянан шийдвэрлэх  шүүхийн үйл ажиллагаанд ямар ч хүн иргэний үүргээ биелүүлэн оролцох ёстой талаар тэр бүр мэддэггүй. Ойлголт байхгүй учир зарим тохиолдолд очдоггүй аж. Тэгвэл энэ талаар “Монголын хуульчдын холбоо”-ны гишүүн, өмгөөлөгч О.Санчирбалаас тодрууллаа. 

-Шүүхийн үйл ажил­лагаанд  жирийн иргэдийг хэрхэн сонгож оролцуулдаг вэ. Тэд  ямар үүрэгтэй вэ?

-Иргэдийн төлөөлөгчийг санамсаргүй байдлаар шүүхийн байгууллагаас сон­гож тухайн  хүнийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажил­ла­гаанд  бүрэлдэхүүнтэй шүүх хуралдаанд оруулдаг журам­тай. Бүрэлдэхүүнтэй гэдэг нь  гурван шүүгчтэй хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд ир­гэдийн төлөөлөгчийг орол­цуулдаг. Шүүхийн тухай хууль, Эрүүгийн хууль, Эрүүгийн хэрэг хянан шийд­вэр­лэх тухай хууль,  Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулиудад иргэдийн төлөөлөгчийг орол­цуулахаар заасан байгаа. Иргэдийн  төлөө­лөгч нь тухайн нутаг  дэвс­гэрт  оршин суудаг,  ял  шийт­гэл авч байгаагүй, тухайн хэрэгт ашиг сонирхлын зөр­чил­гүй байх ёстой. Шүүх бүрэл­дэхүүн хөндлөнгөөс үг хэлэх эрхийг олгодог. Гэм буруу­тай эсэхээр дүгнэлт гаргадаг. 

-Хэрвээ тодорхой шалт­гаа­­ны улмаас очоогүй бол тухайн иргэн хариуцлага хүлээх үү?

-Иргэдийн төлөөлөгч шүүх хуралдаанд  хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр ирээгүй тохиолдолд Зөрчлийн тухай хуульд зааснаар торгуулийн арга хэмжээ ногдуулдаг. Тухайн сонгогдсон хүн ажил  хөдөлмөр эрхэлдэг бөгөөд,  ажлаас нь  чөлөөлөөгүй бол аж ахуйн нэгжид арга хэмжээ авдаг хуулийн зохицуулалт бий. Шүүхээс мэдэгдэх хуудас очих ёстой. Хэрвээ очсон  тохиолдолд тухайн  аж ахуй нэгж байгууллага ажилтанд цалинтай чөлөө олгох ёстой юм. Ямар нэг хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр очоогүй бол шүүхийг үл  хүндэтгэсэн гэж үзнэ. Зөрчлийн тухай хуулийн 15.3 дугаар зүйлд зааснаар “Иргэдийн төлөөлөгчөөр сон­гог­дож,  шалгарсан хүн хуульд  заасан хүндэтгэн үзэх шалт­гаангүйгээр  шүүх  хурлын үйл ажиллагаанд оролцоогүй, санаатайгаар  зайлсхийсэн бол 300 нэгжтэй тэмцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно. Хуульд  заасан ажил олгогч шүүх  хуралдаанд  шүүхийн иргэдийн  төлөөлөгчөөр оролцох болсон ажилтандаа чөлөө олгоогүй, эсвэл ямар нэгэн байдлаар саад учруулсан бол 1000 нэгжтэй тэмцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж хуульчилсан байгаа.

-Иргэдийн төлөөлөгчөөр ажилласан иргэнд тодорхой цалин, урамшуулал олгох уу? 

-Иргэдийн  төлөөлөгчөөр ир­сэн иргэнд шүүхээс тодор­хой хэм­­жээ­ний урамшуулал олго­но. 

-Зарим шүүх хуралдаанд хөндлөнгийн гэрч бас оролцдог шүү дээ. Энэ нь иргэдийн төлөөлөгчөөс тусдаа ойлголт уу?

-Тийм ээ. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажил­лагаанд хөндлөнгийн гэрчийг тодорхой тохиолдолд орол­цуул­даг. Үүнд хэргийн газ­рын үзлэг, цогцос, задлан шинжилгээ, бичиг баримтад үзлэг хийхэд прокурор мөр­дөг­чөөс гадна хоёр буюу түүнээс дээш этгээдийг хэрэгт  хөндлөнгийн гэр­чээр оролцуулах тухай юм. Ингэх­дээ Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан эрх үүр­гийг танил­цуулж өгнө. Хөнд­лөн­гийн гэрч нь насанд хүрсэн, тухайн хэргийн талаар өөрийн ашиг сонирхолгүй,  тодорхой оршин суух хаягтай, бичиг баримттай байх ёстой. Хөндлөнгийн гэр­чээр ямар ажиллагаанд орол­цуулах гэж байгаагаас мөн шалтгаалдаг. 

-Иргэдийн төлөөлөгч шиг  заавал оролцох ёстой юу?

-Хөндлөнгийн гэрчийг дуу­даж оролцуулах хуульд тодор­хой заасан зохицуулалт байх­гүй. Хөндлөнгийн гэрчээр орж буй тухайн хүн эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд тодорхой үзлэг, хийх явцдаа нууцыг хадгалах үүрэгтэй. Тэр үүргийн зөрчиж, хэргийн үйл баримтыг зад­руул­сан бол хариуцлага тооцдог.